Batuhan

Pasifikte yer alan okyanus sırtlarının karakteristik ve en ilginç hayvan türlerinden biri de Pompei Solucanı, bilimsel adıyla Alvinella pompejena. Hidrotermal püskürmenin olduğu çatlakların etrafını sülfid oksitleyen kemoototrofik bakteri matlarının kaplamasının hemen ardından Pompei solucanları bölgeye yerleşiyor, yani bu tür hidrotermal ekosistem komünitelerinin ilk sakinlerinden. Pompei solucanları Polychaeta yani iğneli solucanlar sınıfına mensup, aynı sınıftan olan ve benzer ortamlarda yaşayan dev tüp solucanı (Riftia pachyptila) gibi endosimbiyotik bakterilere sahip değil, etrafındaki sülfid oksitleyen bakterileri birer dokunaça benzeyen solungaçları ile süzüp midesine göndererek besleniyor. Pompei solucanları 15 cm boya kadar erişebiliyor.

Sülfid oksitleyen bakterilere yakın olmak demek sülfid kaynağı olan sıcak sulara da yakın olmak demek, konu sıcakta yaşamak olunca Pompei solucanları birer rekortmen. En yüksek sıcaklığa dayanma rekorunu başka hayvan türleri (Su ayıları) ile paylaşsalar da en yüksek sıcaklık farkı arasında yaşayan hayvan ünvanını ellerinde bulunduruyorlar. Pompei solucanlarının yaşadıkları tüplerin içinde sıcaklık 80 °C’ye ulaşabiliyor, solungaçları ise 20-25 °C arasındaki sulardan besin ve oksijen topluyor.

Pompei solucanlarının yaşadıkları tüpler demişken, bu tüpler bir işbirliğinin ürünü, solucanlar bir mukus tabakası salgılayarak çevrelerinde yaşayan hetererotrof bakterilere besin ve yaşamaları için uygun bir ortam sağlıyor, bakteriler de bu fırsatı kaçırmıyor ve buraya yerleşerek bir tabaka oluşturuyorlar, tabaka zamanla kalınlaşıyor ve Pompei solucanlarının evlerini oluşturuyor. Pompei solucanları, sülfid çıkışının yoğunlaştığı çatlaklar etrafındaki kayalarda büyük koloniler halinde yaşıyorlar. Alvin bakteri matları ile kaplı kaya örnekleri getirdiğinde bol miktarda Pompei solucanını da beraberinde getiriyor.

1980 yılında keşfedilip tanımlanan türün isminde geçen Alvinella adı derin denizleri keşfetmemizde payı büyük olan Alvin’in onuruna verilmiş. Pompei solucanlarının 60 dereceye varan sıcaklık farkına rağmen yaşamlarını devam ettirebilmeleri, bu farklara dayanabilen protein ve enzimlere sahip olması bilim ve endüstri dünyasının dikkatini çekmiş durumda. Sağlıktan gıdaya ve hatta deterjan sektörüne bir çok alanda onlarca araştırma sürmekte. Bu durum derin deniz araştırmalarının günlük hayatımıza olumlu yansımalarını anlatan güzel bir örnek.

Fotoğraflar Eric De Carlo tarafından çekilmiş ve paylaşılmıştır. Alvinella tüpü içerisinde sıcaklık ve elktrokimyasal ölçümleri gösteren grafik George Luther’e ait sunumdan alınmıştır.