Kasım 1996 tarihinde Türkiye Internet projesi ile İş Bankası, Bilişim Teknolojileri Büyük Ödülü için Attila Özgit ile beraber başvuruda bulunmuştuk. Aşağıda o raporun dördüncü bölümü sunulmaktadır. Raporun devamı önümüzdeki günlerde eklenecektir. Özgür İnternet’den her gün bir adım daha uzaklaştığımız günümüzde İnternet’in Türkiye’de nereden nereye geldiği konusunda o tarihi günleri birinci elden yaşamış kişilerin yazdığı bu rapor tarihe bir not düşecektir.

Kürşat Çağıltay, 2 Şubat 2015

  Türkiye’de Internet’in Kuruluşu – 1993 yılı

Bir önceki bölümde de özetlendiği gibi, Türkiye’de genel amaçlı geniş alan bilgisayar ağları ilk olarak 1986 yılında üniversitelerin önderliğinde kurulmuş ve geliştirilmiştir. Kurulduğu günlerdeki gereksinimler sonucu sadece üniversiteler ve araştırma kurumları tarafından kullanılan ve finanse edilen bu ağ (TÜVAKA – Türkiye Üniversiteler ve Araştırma Kurumları Ağı), 1990’lı yılların başlarında hat sığası yetersizliği, teknolojik eskilik gibi çeşitli nedenlerle yetersiz kalmaya başlamıştır. Bu dönemde, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından önerilen bir proje Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenmiştir. Bu proje kapsamındaki çabalar sonucunda bazı yeni ağ teknolojilerinin kullanımı öngörülmüş ve 1992 yılından başlayarak önemli bir aşama kaydedilerek Türkiye’nin Internet bağlantısı sağlanmıştır. Ülkemizdeki bu girişimlerle eşzamanlı olarak dünyada Internet ağının hızla yaygınlaştığını, akademik ve araştırma dünyasının dışında devlet kuruluşları, uluslararası örgütler, ticari ve askeri kuruluşlarca da yoğun biçimde kullanılmaya başladığını görüyoruz. Benzer gelişmeler son birkaç yıl içinde ülkemizde de yaşanmaktadır. Başlangıçta akademik ağırlıklı olarak kurulan Internet, kısa zamanda diğer sektörlere de yaygınlaştırılmıştır.

12 Nisan 1993 tarihinde uluslararası Internet bağlantısının sağlanması ile birlikte ODTÜ ve TÜBİTAK gerekli örgütlenme çalışmalarını başlatarak kendi personel özkaynaklarından TR-NET olarak adlandırılan örgütün çekirdeğini oluşturmuşlardır.

TR-NET’in 1993-96 yılları arasında yaklaşık 3 yıl boyunca yaptığı çalışmalar sonucu, üniversitelerimiz öğrencileri ve öğretim üyelerinin yanısıra bugün Türkiye’de 500’den fazla kurum ve kuruluş Internet olanaklarından yararlanmaktadır. Yapılan tahminler 1996 yılında Türkiye’deki kullanıcı sayısının enaz 100,000 civarında olduğunu göstermektedir. Bugün dünya’da gözlenen sektörler arası yaygınlaşmanın küçük ölçekli bir örneği ülkemizde de gözlenmektedir.

TR-NET’in üç yıl içinde yaptığı çalışmaların sonucunda gösterdiği gelişime ilişkin istatistikler aşağıdaki çizimlerde sunulmaktadır.

Nisan-1993 (TR-NET Projesi başlangıçı) ile Ekim-1996 (TURNET servisleri başlangıçı) arasında Türkiye de DNS sistemine kayıtlı Internet’e bağlı bilgisayar sayısı artışı Çizim-5’te gösterilmektedir (Kaynak: RIPE tarafından yapılan Avrupadaki host sayım sonuçları, adres  ftp.ripe.net).

 Çizim 5. DNS’e Kayıtlı Bilgisayar Sayıları

Mart-1993 ile Aralık-1994 arasında Türkiye den Internet’e çıkan trafik Çizim-6’da gösterilmektedir (Kaynak: Merit tarafından tutulan NSFNET omurga istatistikleri, Adres: nic.merit.edu – NSFNET’in Mayıs 1995 tarihinde sona ermesi nedeni ile sağlıklı trafik bilgileri 1994 yılı sonuna kadar mevcuttur).

Çizim 6. Türkiye Internet Trafiği

Bu şekilden de görüleceği gibi Türkiye’nin uluslararası Internet trafiği 1.5 yıl (18 ay) içinde yaklaşık 5 kat artmıştır.

Kullanıcı büyümesine paralel olarak sağlanması gereken bir dizi fiziksel altyapı olanaklarının tam olarak karşılanamaması sonucunda 1995 yılından başlayarak  ağın hızında bir yavaşlama sözkonusu olmuştur. Uluslararası hat Ekim 1995’de 128Kbps hızına, Ekim 1996’da da 512Kbps hızına çıkartılmıştır. Bu gelişmeler ile birlikte bir rahatlama sağlanmış olacaktır. Ancak, Türkiye’nin Internet kullanım potansiyelinin bu hat sığalarının çok ötesinde olduğu da bir gerçektir.

Bu gelişme süreci boyunca sürmekte olan diğer sektörel gelişmelere paralel olarak bilgisayar ağları konusunda ülke politikası ve bunun uygulanması konusunda TR-NET gurubunun çeşitli platformlarda girişimleri olmuştur. Örneğin, Bilişim’94 te bir Ulusal Bilgisayar Ağları Politikası önerisi sunulmuş ve konunun belli bir düzeyde tartışılması sağlanmıştır (bkz. Ek-1).

Ulusal bir yaklaşımın gerekli olduğu savından yola çıkarak, TR-NET, 1995 ilkbaharında özel sektör kuruluşları ile ‘servis sağlayıcı’ modeli üzerinde bir tartışma platformu yaratmıştır. Bu görüşlerimizin tartışılması için o dönemde çeşitli sektörlerden sınırlı düzeyde katkı geldiyse de, çabalarımızın dolaylı bir sonucu ya da yansıması olarak, bugün Türk Telekom (TT) A.Ş., Türkiye’de ulusal omurga ağ kurma çalışmaları kapsamında bir ihaleyi tamamlamış ve 1996’nın Eylül ayında TURNET omurgası çalışmaya başlamıştır.

İhale sonucunda ülke içi bir omurga ağın kurulması ve iki noktadan (Ankara ve Istanbul) uluslararası Internet’e bağlanması öngörülmüştür. Bu omurganın çevresinde yer alacak olan kuruluş ve kişilere servis sağlayıcı şirketler aracılığı ile hizmet verilmesi planlanmıştır. Bu planlar bugün yaşama geçirilmiş ve göreli bir rahatlama sağlanmıştır.