Hava Ulaşım Genel Etüdü Projesi (HUGE)

Bu proje kapsamında farklı aşamalardan oluşan bir planlama yöntemi izlenmiştir. Projenin başlangıcında “Hava Trafik İstatistik ve Tahminlerinde Uygulanacak Model” sunulmuş, Model kapsamında uygulanacak yöntemler, değişkenler, veri kaynakları ve raporlama teknikleri açıklanmış, İdare ile gereken mutabakat sağlanmıştır. Takiben, çalışma kapsamında yapılacak hava yolu yolcu anketleri için örneklem yöntemi geliştirilmiştir.

Projenin izleyen aşamalarında dünyada hava ulaşımı ve rekabet kapsamında sektördeki genel özellikler ve gelişmeler incelenmiştir. Buna ek olarak, Türkiye hava ulaşımı sektörünün genel özellikleri; yönetim, kurumsallaşma, yoğunlaşma ve iktisadi etki açısından değerlendirilmiştir. Yine bu aşamada havalimanlarının, Türkiye hava taşımacılığı sektöründeki rollerini belirlemek için kümeleme analizi yapılmış, farklı rollere sahip 9 ana ve 9 alt küme oluşturulmuştur. Kümeleme analizinde havalimanı önem katsayısı, bağlantı katsayısı, kargo katsayısı ve diğer ek özellikler değişken olarak kullanılmıştır. Havalimanlarının bu kümelerdeki değişimleri 20 yıllık süre içinde takip edilmiş ve 2038 yılında ulaşılacak farklı küme grupları elde edilmiştir. Bu analiz ile havalimanlarının planlama süreci içerisinde rollerindeki ve pozisyonlarındaki değişimler ortaya konmuştur. Havalimanlarının hizmet alanlarını belirleyebilmek amacıyla öncelikle Türkiye’de mevcut kara yolu şebekesi sayısallaştırılarak, coğrafi bilgi sistemine yüklenmiştir. Havalimanları servis alanlarının doğal örüntüleri bize 8 tane bölgeyi oluşturabilmeyi sağlamıştır.

Mevcut durum çalışmalarının ikinci kısmında, hava ulaşımı altyapı ve üstyapı durumu ortaya konmuştur. Bu kapsamda, havalimanı gelişimleri, yerleşim ve çevre bilgileri, kara-hava tarafı tesisleri, donanım ve sistemler, mânia durumları, havalimanı ulaşım bağlantıları, havalimanı ve tesis kapasiteleri, mevcut yatırım değerlendirilmeleri, heliportlar ve iç su/deniz iniş-kalkış alanları detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Saha araştırması kapsamında havalimanları araştırmacılar tarafından ziyaret edilmiş havalimanı altyapı, üstyapı ile ilgili derinmesine bilgiler elde edilmiş, kapasite ölçümleri ve diğer operasyonel analizler yapılmıştır. Kapasite ile ilgili ise havalimanlarında anket çalışması yapılarak bu anketlerden elde edilen veriler mevcut durum tespitine girdi sağlamıştır.

Bu çalışmada, kısa (3 yıl), orta (10 yıl) ve uzun dönemli (20 yıl) tahminler yapılmıştır. Bu tahminler amacına ve kullanılan yönteme göre farklılık göstermektedir. Kısa dönemli tahminler operasyonel amaçla; orta dönemli tahminler verili (mevcut) politika setinde ilgili değişkenlerindeki değişimleri izleyebilmek için ekonometrik model çerçevesinde oluşturulmuştur. Uzun dönemli tahminler ise ekonometrik yöntem kullanılsa da amaçlanan politika değişkenlerinin olası sonuçlarını görmek için yapılmaktadır. Kullanıcı dostu bir platformda yapılan bu tahmin modelinde politika setinin oluşturulduğu uzun dönemde olası sonuçları farklı senaryolar temelinde gösterirken, diğer tahmin modelleri kısa ve orta dönemde değişimleri izleyerek, politika yapıcılara operasyonel katkı da bulunmak amacıyla yapılmıştır. Bu üç tahmin modelinin entegrasyonu havalimanlarının kısa, orta ve uzun dönemdeki pozisyonlarını, rollerini ve bu süreçteki değişimlerii izleyebilmek için elzem görünmektedir.